Lees in onze nieuwste blog meer over de kenmerken van de gezondheidszorg in Tsjechië en ontdek de uitdagingen waarmee dit Centraal-Europese land te maken heeft.

Bevolking

Tsjechië telt in totaal bijna 11 miljoen inwoners. Het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking bevindt zich iets onder het gemiddelde in de Europese Unie en aanzienlijk lager dan dat van Nederland. De levensverwachting in Tsjechië vertoonde de afgelopen 10 jaar een gestage verbetering, maar in 2019 lag deze nog steeds twee jaar onder het gemiddelde van de EU. De COVID-19-pandemie had echter een tijdelijk negatief effect, waardoor het niveau terugging naar dat van 2013, een grotere impact dan in veel andere EU-landen. Interessant is de aanzienlijke variatie in levensverwachting tussen regio’s, zoals het opvallende verschil van meer dan 4,0 jaar tussen mannen in Praag en de Ústecký-regio in 2019. De toename in levensverwachting tussen 2000 en 2019 kan voornamelijk worden toegeschreven aan de vermindering van mortaliteit door belangrijke doodsoorzaken, zoals hart- en vaatziekten. Hoewel het gestandaardiseerde sterftecijfer door circulatoire aandoeningen met bijna 40% daalde, maakten deze nog steeds meer dan 40% uit van alle sterfgevallen in 2019, terwijl kanker verantwoordelijk was voor een extra 25%.

Opmerkelijk is dat bijna de helft van alle sterfgevallen in 2019 in Tsjechië kon worden toegeschreven aan gedragsrisicofactoren, zoals een ongezond dieet, roken en overmatig alcoholgebruik. De obesitaspercentages zijn gestaag toegenomen tot ongeveer 20% voor volwassenen gedurende de afgelopen 15 jaar, wat heeft bijgedragen aan een hoog voorkomen van diabetes en andere door voeding veroorzaakte ziekten. Het alcoholgebruik behoort tot de hoogste in de EU. Deze gezondheidstrends vormen dus een belangrijk aandachtspunt voor het welzijn van de Tsjechische bevolking.

Gezondheidsmarkt

Sinds het begin van de jaren ’90 hanteert Tsjechië een door de overheid gereguleerd sociaal ziektekostenverzekeringsstelsel, met zeven openbare zorgverzekeringsfondsen als voornaamste bestuursinstellingen. De verplichte ziektekostenverzekering waarborgt vrijwel universele toegang tot gezondheidszorg en voorziet alle Tsjechische burgers van een uitgebreid pakket aan diensten. Niettemin kunnen er variaties bestaan tussen de zorgverzekeringsfondsen met betrekking tot aanvullende diensten, zoals bijdragen voor niet-verplichte vaccinaties.

Wat betreft de uitgaven vertegenwoordigde de gezondheidszorguitgave van Tsjechië in 2019 7,8% van het bruto binnenlands product en EUR 2.362 per capita, aanzienlijk lager dan de EU-gemiddelden van respectievelijk 9,9% en EUR 3.521. De meerderheid van de gezondheidsuitgaven wordt betaald door  publieke middelen, hoofdzakelijk via het verplichte verzekeringsstelsel.

Het presteren van het gezondheidssysteem vertoonde relatief hoge niveaus van vermijdbare en behandelbare sterfte vóór de pandemie, hoewel behandelbare risicovolle levensstijlfactoren zoals roken en alcoholinname een aanzienlijke oorzaak zijn van sterfte. Extra investeringen in nationale initiatieven die gezondere gewoonten onder de bevolking stimuleren zijn cruciaal.

Trends

De Tsjechische gezondheidszorg wordt gekenmerkt door grote belasting van vermijdbare chronische ziektes, gelinkt met levensstijlfactoren zoals obesitas, type 2 diabetes, tabaksconsumptie en alcoholinname. In Tsjechië is de obesitas bij volwassenen de afgelopen 15 jaar sterk toegenomen en behoort het in 2019 tot de hoogste in de EU, met 19%. Prognoses wijzen op een mogelijke stijging naar 35% van alle volwassenen in Tsjechië die tegen 2030 obesitas hebben (MZČR, 2019). Dit draagt bij aan een groeiende epidemie van diabetes en andere door voeding veroorzaakte ziekten. De COVID-19-pandemie heeft de aandacht op dit probleem vergroot, gezien het verhoogde risico op complicaties en overlijden door COVID-19 bij obesitas. Het aanpakken van obesitas is sinds kort onderdeel van de overheidsstrategie (Health 2020), met focus op onderzoek, preventie, verbetering van gezondheidsvaardigheden en gezondheidsdiensten met betrekking tot obesitas.

Hoewel het tabaksgebruik in de afgelopen tien jaar licht is afgenomen, rookte nog steeds 20% van de volwassenen dagelijks in 2019, met 24% van de mannen en 16% van de vrouwen. Ook onder adolescenten is het tabaksgebruik hoog, waarbij bijna één op de vijf 15-jarigen aangaf in de afgelopen maand te hebben gerookt in 2018, meer dan in de meeste EU-landen. In 2017 werd uitgebreide tabaksregelgeving ingevoerd om roken in openbare plaatsen te verbieden, maar het effect op rookpercentages zal geleidelijk merkbaar zijn. Het alcoholgebruik onder 16-jarigen daalde tussen 2011 en 2019, maar blijft een van de hoogste in de EU. De totale alcoholconsumptie behoort tot de hoogste in Europa, mede door lagere accijnzen op alcohol. Pogingen om alcoholreclame te beperken zijn tot nu toe politiek niet succesvol geweest.

In Tsjechische ziekenhuizen neemt het tekort aan verpleegkundigen toe, wat een potentiële bedreiging vormt voor de operationele capaciteit. Factoren als lage lonen en beperkte carrièrekansen dragen bij aan dit tekort. Inspanningen om het tekort aan te pakken omvatten wetgevende wijzigingen in 2017 voor actualisatie van de kwalificatievereisten en een algemene salarisverhoging. Desondanks blijven de verpleegkundige lonen laag in vergelijking met andere Europese landen, hoewel ze het Tsjechische gemiddelde inmiddels overstijgen.

Het gedecentraliseerde gezondheidszorgsysteem in Tsjechië valt op door de beperkte digitale interconnectiviteit voor gezondheidsinformatie. Voor de pandemie werd data beperkt gedeeld en met vertragingen. De digitalisering van de gezondheidszorg verliep traag, maar een nieuwe wet in 2021 en het benoemen van digitalisering als een sleuteldoel in de Health 2030-strategie tonen veranderende prioriteiten. Het vereist echter aanzienlijke investeringen en politieke aandacht om Tsjechië op dit gebied bij andere EU-landen te laten aansluiten.

Zoals vele landen in Europa kampt ook Tsjechië met een relatief hoge vaccinatietwijfel. In februari 2021 wilde 32% van de Tsjechen zich niet laten vaccineren, een percentage dat langzaam daalde tot 19% tegen eind augustus 2021.

Wettelijk kader en regelgeving van het gezondheidszorgsysteem

Het Ministerie van Volksgezondheid is de belangrijkste regelgevende instantie die verantwoordelijk is voor het vaststellen van het gezondheidszorgbeleid, toezicht houdt op het systeem en verschillende zorgverleners beheert. Het was ook de leidende autoriteit tijdens de COVID-19-crisis. Om goedkeuring te verkrijgen voor een medicijn zijn er verschillende opties in Tsjechië. Via de nationale procedure kunnen farmaceutische bedrijven hun geneesmiddel alleen op de Tjechische markt verspreiden. De bevoegde goedkeuringsinstantie hiervoor is het Institute for Health Information and Statistics (Ústav zdravotnických informací a statistiky, afgekort als ÚZIS). ÚZIS is verantwoordelijk voor het verzamelen en verstrekken van gezondheidsinformatie, statistieken en analyses in Tsjechië. Het speelt een rol bij het leveren van gegevens en inzichten die relevant zijn voor de gezondheidszorgsector en beleidsvorming in het land, vergelijkbaar met de rol van het CBG in Nederland. Daarnaast is het mogelijk om een aanvraag in te dienen bij het Europese besluitvormingsorgaan, de European Medicines Agency (EMA), waarna een goedgekeurd geneesmiddel in de hele Europese Unie verhandeld kan worden.

Interessant aan het Tsjechische systeem is dat huisartsen geen poortwachtersrol hebben, wat wel het geval is in Nederland. Met andere woorden, patiënten in Tsjechië kunnen rechtstreeks specialisten raadplegen, wat mogelijk een reden is voor het hoge aantal doktersconsultaties – 8,2 per hoofd van de bevolking per jaar in vergelijking met een EU-gemiddelde van 6,7 in 2019. Er wordt een hervorming van de eerstelijnszorg voorbereid om de bevoegdheden van huisartsen uit te breiden en hen in de toekomst een sterkere poortwachtersrol te laten vervullen.

De nieuwe Health 2030-strategie legt een duidelijke focus op verschillende cruciale aspecten van de gezondheidszorg. Allereerst staat de versterking van de eerstelijnszorg centraal, waarbij de rol van huisartsen wordt uitgebreid om een meer integrale en coördinerende functie te vervullen. Daarnaast benadrukt de strategie het belang van patiëntenbetrokkenheid, waarbij de participatie van individuen in hun eigen gezondheidszorgproces wordt gestimuleerd. Preventieve maatregelen nemen ook een prominente plaats in, met specifieke aandacht voor levensstijlfactoren zoals tabak, alcohol en dieet, als essentiële elementen in het bevorderen van gezondheid en het voorkomen van ziekten. Bovendien richt de strategie zich op het aanpakken van bredere sociaaleconomische determinanten die van invloed zijn op de gezondheid van de bevolking. Tot slot speelt digitalisering een cruciale rol in het moderniseren en optimaliseren van de gezondheidszorgprocessen, waardoor efficiëntie en toegankelijkheid worden bevorderd. Deze algehele benadering streeft naar een holistisch gezondheidszorgsysteem dat zowel de preventie als de behandeling van ziekten omvat en rekening houdt met de bredere context van de samenleving.

Gezondheidsmarkt in de EU en internationaal

Binnen de Europese Unie is het de taak van afzonderlijke lidstaten om hun eigen nationaal gezondheidsbeleid te ontwikkelen en te implementeren. De EU biedt hiervoor een kader met overkoepelende richtlijnen en verordeningen die geïntegreerd moeten worden in nationale wetten en voorschriften. Een voorbeeld hiervan is de Verordening inzake medische hulpmiddelen (Verordening (EU) 2017/745), ook bekend als MDR. Deze verordening stelt de eisen vast voor medische hulpmiddelen die op de Europese interne markt worden gebracht.

De goedkeuring van geneesmiddelen kan, zoals eerder beschreven, worden verleend op het niveau van individuele lidstaten op basis van nationale voorschriften. Als alternatief kunnen farmaceutische bedrijven ook gebruikmaken van de “gecentraliseerde vergunningsprocedure” van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Met een positief advies kunnen ze met slechts één aanvraag goedkeuring krijgen voor alle lidstaten van de Europese Economische Ruimte (EU, IJsland en Noorwegen).

Internationalisering en het belang van specialistische vertalingen

Om succesvol producten en diensten op diverse markten te verhandelen en te profiteren van de “best practices” van andere landen, speelt internationalisering een essentiële rol.

Gedurende de hele levenscyclus worden vertalingen toegepast, of het nu gaat om een medisch hulpmiddel, een medicijn, een voedingssupplement of een andere gezondheidsdienst. Het is vooral van belang dat alleen gekwalificeerde vertalers met uitgebreide ervaring, vakinhoudelijke kennis in het desbetreffende medische domein, en de juiste taalkundige competentie boodschappen en inhoud doelgericht kunnen overbrengen.

De eisen aan vertalingen variëren, afhankelijk van of de tekst zich richt op leken, experts, autoriteiten, enzovoort. Bij documenten voor autoriteiten moet bijvoorbeeld niet alleen de inhoud absoluut foutloos en nauwkeurig worden vertaald, maar ook dienen de specifieke voorschriften en regels voor dit soort teksten strikt te worden gevolgd. Gezien de aanzienlijke investeringen die al zijn gedaan in de productontwikkeling, zouden vertragingen bij de marktintroductie door correcties bijzonder nadelig zijn. Ervaren taalexperts zorgen ervoor dat de vertaling voldoet aan de specifieke eisen van het teksttype en het communicatiemedium.

Als consumenten en patiënten rechtstreeks worden aangesproken, moet de vertaling complexe wetenschappelijke concepten echter begrijpelijk weergeven. Technisch jargon zou hier absoluut misplaatst zijn. Afhankelijk van de context moet de inhoud ook mogelijke klanten informeren (en overtuigen), zonder daarbij als opdringerig over te komen. Voorbeelden hiervan zijn websites ter voorlichting van patiënten, informatiefolders of community-portals.

Om te voldoen aan de specifieke eisen van de doelmarkt, kan het ook zinvol zijn om medische vertalers met kennis op het gebied van marketing in te zetten. Zij bieden de perfecte combinatie van vakinhoudelijke expertise en reclamevaardigheden en creëren op basis van gedetailleerde klantinstructies een creatievere aanpassing die precies is afgestemd op de specifieke markt en doelen van de klant. In de branche staat deze dienst ook bekend als “transcreatie”.

Wat betreft de belangrijkste talen voor de Tsjechische markt, neemt het Tsjechisch als officiële taal een centrale positie in. Daarnaast worden ook Duits, Pools, Hongaars en Oekraïens erkend als officiële minderheidstalen. Sinds 1 januari 1993 is Tsjechië een zelfstandig land geworden, voorheen vormde het het westelijke deel van Tsjecho-Slowakije. Hierdoor hebben Slowaaks en andere Slavische talen ook hun invloed behouden en spelen ze een rol in de Tsjechische markt.

Conclusie

De gezondheidsmarkt speelt een essentiële rol in de Tsjechische economie, met aanzienlijke bijdragen aan het bruto binnenlands product (bbp) en de werkgelegenheid. Het gezondheidszorgstelsel in Tsjechië staat bekend om de kwalitatieve zorg die het biedt, maar staat onder druk door risicogedrag zoals roken, alcoholgebruik en tabaksconsumptie. De overheid staat voor uitdagingen zoals tekorten in het personeelsbestand, vooral bij verpleegkundigen, vaccinatietwijfels en een trage digitalisering. Het is van cruciaal belang dat de gezondheidszorg in Tsjechië blijft evolueren om zich aan te passen aan de veranderende behoeften van de bevolking.

Bij het opstellen van documenten in de diverse sectoren van de gezondheidsmarkt is samenwerking met hooggekwalificeerde vakvertalers van groot belang. Dankzij hun branchekennis en taalvaardigheid wordt de veiligheid gewaarborgd door het vermijden van vertaalfouten en het minimaliseren van aansprakelijkheidsrisico’s. Foutloze en doelgerichte communicatie benadrukt bovendien de kwaliteitsnorm van een bedrijf en bevordert het vertrouwen van artsen, patiënten en consumenten in het merk. Op de uiterst gevoelige gezondheidsmarkt kan dit het verschil maken tussen het succes en falen van een product.

Bronnen